Bu yazı Incoterms 2020 öncesinde yer alan Incoterms 2000 kurallarına göre yazılmıştır. Güncel Incoterms kuralları olan Incoterms 2020’dir.
Bugünkü yazımda iki önemli konuyu aynı başlık altında toplayarak inceleyeceğim. Akreditifli ödemeler ve incoterms. Akreditif nedir başlıklı yazımda akreditifin tüm dünya genelinde hiçbir kavram kargaşasına yer vermeden, düzgün bir şekilde işleyebilmesi için belirli kurallara tabi olması gerektiğini belirtmiştim.
Yine aynı yazımda bu kuralların ICC ( Milletlerarası Ticaret Odası ) tarafından hazırlandığı üzerinde durmuştum. Bu hatırlatmaları yaptıktan sonra yazım ana konusunu oluşturan INCOTERMS ‘lerin açıklamasına geçebiliriz.
INCOTERMS KAVRAMI
INCOTERMS İngilizce (International Commercial Terms) kelimelerinin kısaltılmış şeklidir. Eğer birebir çeviri yapmaya çalışırsak Türkçeye (Uluslararası Ticari Terimler) olarak çevrilebilir. Konunun yer aldığı akademik çalışmalara baktığımızda Incoterms’lerin genellikle (Uluslararası Teslim Şekilleri) olarak ele alındığı görülmektedir.
Incoterms ‘ler Uluslararası Satış Sözleşmelerinde sıklıkla kullanılmakta olan standartlaştırılmış ticari terimlerdir. Incoterms ‘lere neden ihtiyaç duyulduğunu kavrayabilmek için dış ticaretteki satış sözleşmelerinin yapını biraz incelememiz gerekmektedir. Gelin isterseniz basit bir şekilde uluslararası satış sözleşmelerinin yapısına göz atalım.
Uluslararası Satış Sözleşmeleri ve Incoterms
Dış ticarete konu olan satışlar en az iki farklı ülkedeki alıcı ve satıcının yer aldığı bir yapıya sahiptir. Alıcı ve satıcının farklı ülkelerde bulunması ve henüz uluslararası satışlara uygulanacak tüm dünyada geçerli bir hukuki yapının olmaması nedeni ile alıcı ve satıcının satış sözleşmelerinin hangi hukuk kurallarına göre hazırlanması gerektiği üzerinde ve olası ihtilaf halinde hangi mahkemelerin davaya bakmaya yetkili olacağı konusunda anlaşmaları gerekmektedir.
Dış ticarete konu olan basit bir satış işleminde alıcı ve satıcının uygulanacak hukuk sistemini, olası ihtilafların nasıl çözüleceğini, sözleşmenin konusunu, sözleşmenin hangi ürünü kapsadığını, sözleşmede hangi durumların mücbir sebep olarak kabul edileceğini ve bu ürünün hangi fiyat üzerinden satılacağını tespit ettikten sonra aşağıdaki noktalar üzerinde anlaşmaya varmaları etkin bir Uluslararası Satış Sözleşmesi oluşturulması için gereklidir.
- Malların teslim şekilleri
- Hangi noktadan itibaren ürünlere ilişkin risklerin satıcıdan alıcıya geçmesi gerektiği
- Gümrüklerden malları kimin çekeceği, gümrük işlemlerini hangi tarafın yapacağı
- Nakliye sigortasını hangi tarafın organize edeceği ve sigortanın hangi noktaya kadar geçerli olacağı
- Sigorta poliçesinin hangi risklerin kapsanması gerektiği
- Hangi ticari belgelerin gerekli olduğu ve bu belgelerin hangi özellikleri taşıması gerektiği
- Ticari belgeler harici diğer belgelerin gerekli olup olmadığı ( örneğin gözetim raporu ) ve bu belgelerin kim tarafından düzenlenmesi gerektiği
Yukarıdaki noktalardan kaynaklanabilecek anlaşmazlıkların önlenmesi amacıyla, uluslararası satış sözleşmelerinde, tüm dünyada aynı anlamı taşıyan INCOTERMS ‘ler sıklıkla kullanılmaktadır.
Incoterms ve ICC
Uluslararası ticaretin geliştirilmesi ve karşılıklı yanlış anlamalara dayalı sorunların mümkün olan en az seviyeye çekilmesi için INCOTERMS ‘ler ilk kez 1936 yılında ICC ( Milletlerarası Ticaret Odası) tarafından oluşturulmuştur. INCOTERMS ‘ler zaman içinde meydana gelen ticari gelişmelerin etkisi ile pek çok kez revize edilmiştir.
En son revizyon 2000 yılının ocak ayında yapılmış ve INCOTERMS 2000 adı ile yürürlüğe girmiştir. Dolayısı ile hangi yıla ait incotermslerin satış sözleşmesinde kullanıldığının tartışma yaratmaması için, uluslararası satış sözleşmelerinde incotermslere atıf yapılırken hangi versiyonun kullanılacağı net olarak belirtilmelidir. (örneğin FOB İzmir Incoterms 2000 gibi) Incoterms 2000, ICC’nin çıkarmış olduğu 560 numaralı yayın olarak ICC Türkiye’den temin edilebilmektedir.
Kısaca Incoterms Açıklamaları :
Kolay anlaşılabilirlik ve uygulama açısından Incoterms’ler 4 ana grup içinde incelenmektedir.
E Grubu Incoterms’ler : E grubunda tek bir ticari terim bulunmaktadır. EXW veya ex works olarak isimlendirilen bu ticari terim aynı zamanda satıcıya en az sorumluluk yükleyen ticari terimdir. Satıcının sorumluluğu, satışa konu olan ürünleri kendi fabrikasında veya üzerinde anlaşılmış olan başka bir teslim noktasında yüklemeye hazır olarak bulundurmaktan ibarettir.
- EXW-EX WORKS ( named place ) İşyerinde Teslim ( …. olarak belirtilen yerde )
F Grubu Incoterms’ler : F grubunda FCA, FAS ve FOB olmak üzere 3 adet incoterms bulunmaktadır. F grubu ticari terimler kullanıldığında, satıcının sorumluluğu ürünleri ihracat işlemleri yapılmış şekilde alıcının belirleyeceği taşıyıcıya teslim etmektir.
- FCA-FREE CARRIER (named place) Taşıyıcıya Masrafsız (… olarak belirtilen yerde)
- FAS-FREE ALONGSIDE SHIP (named port of shipment) Gemi Doğrultusunda Masrafsız (…. olarak belirtilen yükleme limanında )
- FOB-FREE ON BOARD (named port of shipment) Gemide Masrafsız (…. olarak belirtilen yükleme limanında )
C Grubu Incoterms’ler : CFR, CIF, CPT ve CIP bu gruba dahil olan 4 adet ticari terimdir. C grubundan bir incoterms’i içeren satış sözleşmesinde satıcının sorumluluğu, taşıma işlemini gerçekleştirecek olan taşıyıcı ile sözleşme yapmak ve taşıma ücretini ödemektir. Ayrıca satıcı tüm ihracat işlemlerini yapar ve eğer oluşmuşsa ihracata ilişkin vergileri de öder.
CIF ve CIP terimleri satıcıya sigorta işlemini yapma ve sigorta ücretini ödeme sorumluluğunu da vermektedir. C grubu incoterms’lerde satıcı varış limanına kadar oluşacak olan navlun bedelini ödese bile, ürünlerin teslimini, yükleme limanında ürünlerin gemi küpeştesini ( ship’s rail ) geçmesi ile veya ürünlerin alıcının belirleyeceği ilk nakliyeciye teslimi ile tamamlamış olur. Dolayısı ile C grubu ticari terimlerde uluslararası taşımada oluşacak olası zararlar alıcının ( ithalatçının ) üzerindedir.
- CFR- COST AND FREIGHT (named port of destination) Mal Bedeli ve Navlun ( varış limanı …. olarak belirtilmek sureti ile )
- CIF-COST, INSURANCE AND FREIGHT (named port of destination) Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun ( varış limanı …. olarak belirtilmek sureti ile )
- CPT-CARRIAGE PAID TO (named place of destination) Taşıma Ödenmiş Olarak ( varış yeri …. olarak belirtilmek sureti ile )
- CIP-CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO (named place of destination) ( varış yeri …. olarak belirtilmek sureti ile )
D Grubu Incoterms’ler : D grubunda 5 adet incoterms yer almaktadır. Bunlar sırası ile DAF, DES, DEQ, DDU ve DDP’dir. D grubu ticari terimler satıcıya en fazla sorumluluk veren ticari terim grubudur. İhracatçı D grubu ticari terimlere göre, ihracat işlemleri yapılmış ürünleri kararlaştırılan teslim noktasına teslim etmek ve bu noktaya varıncaya kadar nakliyede oluşabilecek tüm zararları üstlenmekle yükümlüdür. Buna ilave olarak DEQ teriminde ihracatçı varış limanında ürünlerin boşaltma sorumluluğunu da üstlenirken, DDP terimine göre ithalat işlemlerini yapmak ve oluşacak giderleri ödemekle de yükümlü kılınmıştır.
- DAF-DELIVERED AT FRONTIER (named place) Sınırda Teslim (…. olarak belirtilen yerde )
- DES-DELIVERED EX SHIP (named port of destination) Gemide Teslim ( varış limanı …. olarak belirtilmek sureti ile )
- DEQ-DELIVERED EX QUAY (named port of destination) Rıhtımda Teslim ( varış limanı …. olarak belirtilmek sureti ile )
- DDU-DELIVERED DUTY UNPAID (named place of destination) Gümrük Resmi Ödenmeksizin Teslim ( varış yeri …. olarak belirtilmek sureti ile )
- DDP-DELIVERED DUTY PAID (named place of destination) Gümrük Resmi Ödenmiş Teslim ( varış yeri …. olarak belirtilmek sureti ile )
Incoterms ve Akreditif :
Incoterms ‘ler bir satış sözleşmesine göre satışı yapılmakta olan ürünlerin tesliminde, tarafların hak ve yükümlülüklerinin tam ve kesin olarak anlaşılması için kullanılmaktadırlar. Dolayısı ile Incoterms’lerin satış sözleşmesi haricindeki diğer sözleşmelerde, (örneğin sigorta sözleşmesi, nakliye sözleşmesi vb..) doğrudan uygulama alanları bulunmamaktadır. Bankalar da alıcı veya satıcı rolünde satış sözleşmeleri yapmadıklarına göre Incoterms”lerle akreditifli ödemeler nasıl bir arada bulunmaktadır. İsterseniz bu soruya bir örnek üzerinden cevap verelim.
Bir satış sözleşmesinde CFR ( cost and freight ) Mal Bedeli ve Navlun ticari teriminin kullanıldığını varsayalım. Buradan satış işleminde taşımanın deniz yoluyla yapılacağını ve dolayısı ile de yükleme belgesi olarak konşimentonun ( bill of lading ) gerekli olacağını görülmektedir. Eğer örneğimizi bir adım daha ileri taşırsak ve ödemenin akreditifli ödeme olduğunu varsayarsak, akreditifte şart koşulan nakliye belgesinin kullanılan Incoterms ile uygunluk göstermesinin gerekli olduğu görülecektir. Aksi halde akreditifin ihbar edilmesinde veya ödemenin yapılmasında gecikmeler yaşanabilecektir.
Dolayısı ile hem ithalatçı tarafından akreditif açılırken hem de ihracatçı tarafından akreditif belgeleri hazırlanırken, akreditifte belirtilen Incoterms ile hazırlanması istenilen belgelerin birbirine paralel olmasına özen gösterilmesi ilerleyen aşamalarda yaşanabilecek aksaklıkların giderilmesi açısından önem arz etmektedir. Bunun için Incoterms terimlerinin anlamlarının tam olarak bilinmesi, bu terimlerin hangi tür taşıma şekillerinde kullanıldığının anlaşılması gerekmektedir.