İngilizcede “Documentary Collection” veya “Cash Against Documents (CAD)” olarak adlandırılan “Vesaik Mukabili” ödeme; uluslararası ticarete konu mal bedelinin söz konusu malları temsil eden belgelerin alıcıya teslimi karşılığı ödenmesi prensibini ifade eden bir ödeme yöntemidir.
Vesaik mukabili ödeme, basit olarak vesaiklerin alıcıya mal bedelinin tahsil edilmesinden veya tahsilat için istenilen güvencenin alınmasından sonra teslim edildiği bir ödeme yöntemi olarak tanımlanabilir.
Vesaik mukabili işlemler bankalarca yürütülmektedir. Kuralları ICC tarafından yazılmış olan URC 522 isimli kitapçıktır.
Operasyonel olarak akreditiften daha kolay olan vesaik mukabili ödeme; risk açısından değerlendirildiğinde akreditiften daha risklidir çünkü bankaların ödemeye ilişkin bir sorumlulukları bulunmaz. (aval hariç)
Bugünkü yazımızda vesaik mukabili ödemenin işleyiş süreci üzerinde duracağız. Vesaik mukabili ödemenin temel özelliklerini inceledikten sonra vesaik mukabili ödemede tahsilat yöntemlerine göz atacağız.
Yazımızın son bölümünde ise vesaik mukabili ödemede tarafları anlayıp; vesaik mukabili ödemenin kurallarına değineceğiz.
Vesaik Mukabili Ödemenin Temel Özellikleri
- Vesaik mukabili ödemeler akreditiflere oranla daha az karmaşık bir yapıya sahiptirler.
- Vesaik mukabili ödemede bankalar vesaiklerin dolaşımında etkin olarak rol alsalar da vesaiklerin kontrolü ve ödemenin yapılıp yapılmaması konusunda hiçbir sorumlulukları yoktur.
- Akreditiflerin aksine bankalar ihracatçıya herhangi bir ödeme garantisi vermezler. İhracatçılar, ithalatçıların ödemeyi kabul etmeme veya ödemeyi kabul edip ödeme vadesinde ödeme yapmama riskine karşı tamamen kendileri sorumlu durumdadırlar. (Bankaların poliçeye aval vermesi bu durumun istisnasıdır)
- Akreditiflerin aksine vesaikler bankalarca incelenmemektedir. Bu durum ithalatçı açısından risk oluşturmaktadır.Örneğin ithalatçı vesaikleri almak için peşin ödemede bulunmuş ise yanlış veya hileli vesaik riskiyle karşı karşıya kalmaktadır.
- Bazı taşıma şekillerinde vesaik mukabili ödeme ihracatçılar için akreditiflere nazaran bir kat daha tehlikeli bir durum arz etmektedir. Bu durum özellikle malların alıcıya orjinal taşıma belgesi gerektirmeden teslim edilebildiği yükleme çeşitleri için söz konusudur.
Vesaik Mukabili Ödemelerde Tahsilat Yöntemleri
Vesaik mukabili ödeme yönteminde, vesaiklerin alıcıya tesliminin mal bedelinin tahsilatı karşılığında veya tahsilat için istenilen güvencenin alınmasından sonra yapıldığını daha önce belirtmiştik.
Vesaik mukabili ödeme yönteminde kullanılan başlıca tahsilat şekilleri aşağıda belirtilmiştir. Aşağıdaki ödeme yöntemlerinden ilki peşin ödeme karşılığında belge teslimini kapsarken; ikinci ve üçüncü seçenekler vadeli ödemeye tekabül etmektedir.
- Vesaiklerin görüldügünde ödenmesi karşılığında alıcıya teslimi (Cash Against Documents) (CAD) (Documents Against Payment) (D/P)
- Vesaiklerin ileri tarihli poliçenin alıcı tarafından kabulü karşılığında alıcıya teslimi (Documents Against Acceptance) (D/A)
- Vesaiklerin ileri tarihli poliçenin alıcı tarafından kabulü ve bankasının avali karşılığında alıcıya teslimi (Documents Against Acceptance and Avalisation)
Vesaik Mukabili Ödemede Taraflar
Bir vesaik mukabili işleminde aşağıdaki tarafların bulunması beklenmektedir.
- Amir ( Principal )
- Tahsile Gönderen Banka ( Remitting Bank, Gönderi Bankası )
- Tahsil Bankası (Collection Bank)
- İbraz Bankası (Presenting Bank)
- Muhatap (Drawee)
Amir: Akreditifli ödemelerin aksine Vesaik Mukabili işleminde amir satıcı yani ihracatçıdır.
Amir, bir mal satımı sözleşmesi gereği, satışa konu malları yurt dışındaki ithalatçıya göndermekte, satış bedelinin tahsili için ise bankasına müracaat ederek, tahsil vesaikini muhataba ibraz ve satış bedelinin tahsili sağlamak üzere bankasına teslim etmektedir.
Vesaik mukabili amiri yani ihracatçı firma belgeleri bankasına vesaik tahsil talimatı ile birlikte ibraz etmekte, tahsil talimatında belgelerin hangi ödeme seçeneği ile ithalatçıya teslim edileceğini belirtmektedir.
Tahsile Gönderen Banka (Remitting Bank, Gönderi Bankası, Tevdi Bankası): Amir’in tahsil vesaikini mal bedelinin tahsili için ibraz ettiği bankadır.
Gönderi bankası, genellikle amirin kendi ülkesinde bulunan ve düzenli olarak çalıştığı bir banka olmaktadır.
Amir, bankasını mal bedelinin tahsili için görevlendirmekte, tahsil vesaikini alıcıya veya onun belirleyeceği bir kişiye ulaştırmak ve mal bedelinin alıcı tarafından peşin olarak ödenmesi veya vadeli poliçe kabulü karşılığında vesaiki alıcıya teslim etme konusunda, bankasını yetkilendirmektedir.
Gönderi bankası da vesaiki, bir “tahsil emri” ekinde (bu bir talimat mektubu olup, anılan mektuba remittance letter ya da cover letter denilmektedir) tahsil bankasına göndermektedir.
Tahsil Bankası (Collection Bank): Vesaik mukabili kurallarında gönderi bankası hariç işlemde yer alan herhangi bir banka olarak tanımlanmıştır. Çoğu zaman ibraz bankasıdır.
İbraz Bankası (Presenting Bank): İbraz Bankası tahsil evrakını muhataba ibraz eden bankadır.
İbraz bankası, ithalatçının ödemesi beklenen satış bedeli ya da kabul edeceği poliçe karşılığında ilgili vesaiki ithalatçıya teslim eder, tahsil ettiği bedeli ya da aldığı poliçeyi kendisine verilmiş olan talimata göre işleme alır ve gönderi bankasına gerekli şekilde bilgi verir.
Muhatap (Drawee): Vesaik mukabili ödeme yönteminde muhatap, satım sözleşmesine konu ürünlerin alıcısı, diğer bir değişle ithalatçıdır.
Muhatap mal bedeli ya da kendisine gönderilen poliçenin kabulü karşılığında ilgili vesaiki ibraz bankasından alabilmekte ve aldığı bu vesaik ile malı gümrükten çekmektedir.
Vesaik mukabili ödeme şeklinde, muhatabın kendisine gönderilen vesaiki kabul etme ya da söz konusu mal bedelini ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.
Vesaik Mukabili Kuralları Nedir?
Bankaların vesaik mukabili işleminde uygulayacakları kurallar Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından düzenlenmektedir.
Şu anda uygulamada kullanılan kurallar ICC’nin yayınlamış olduğu URC 522 “Uniform Rules for Collections” (Tahsiller İçin Birörnek Kurallar) isimli kitapçıkta yer almaktadır.
Söz konusu yayın vesaik mukabili işleminde yer alan tarafların haklarının ve yükümlülüklerinin sınırlarını belirtmektedir.
ÖZGÜR EKER (CDCS)
Akreditif Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri