Şehadetname Osmanlıca bir kelime olup sertifika, diploma anlamına gelmektedir.
Menşe şehadetnamesi denildiğinde bir malın hangi ülke ürünü olduğunu gösteren sertifikalar akla gelmelidir.
Menşe şehadetnamesinin İngilizcesi “Certificate of Origin” olup birebir çeviri yapıldığında “Menşe Sertifikası” olarak Türkçe’ye çevrilebilmektedir.
Menşe şehadetnameleri özellikle ithalat esnasında ürünlere uygulanacak gümrük vergisinin saptanması sırasında işlev görmektedirler. Çünkü her ülke ithalat esnasında ürünlerin menşeine göre farklı gümrük vergileri uygulayabilmektedir.
Örnek vermek gerekirse Çin menşeli bir gıda ürünü ile Tunus menşeli bir gıda ürünü değişik ithalat vergisine tabii olabilecektir. Çünkü Türkiye ile Tunus arasında bir serbest ticaret anlaşması varken Çin ile Türkiye arasında herhangi bir serbest ticaret anlaşması bulunmamaktadır.
Bugünkü yazımda menşe şehadetnamesinin tanımını yaptıktan sonra kısaca menşe şehadetnamelerinin çeşitleri hakkında sizlere bilgi vermeye çalışacağım.
Yazımın son bölümlerinde ise menşe şehadetnamesi ile ilgili pratik bilgileri sizlere aktarmayı planlamaktayım.
Not: Yazımızın içeriğine Certificate of Origin Nedir başlıklı pdf dosyası olarak ulaşmak için tıklayınız.
Menşe Şehadetnamesi (Certificate of Origin) Nedir? Nasıl Tanımlanır?
Menşe Şehadetnamesi (Certificate of Origin) uluslararası ticarette, ihracata konu olan malın tamamen bir ülke sınırları içerisinde elde edildiğini veya imal edildiğini veya kısmen bir ülkede işlem görerek nihai halini aldığını belgelendirmek amacıyla kullanılan önemli bir dış ticaret belgesidir.
Menşe Şehadetnamesi İhracatta ve İthalatta Ne İşe Yarar?
Menşe şehadetnamesi bir malın menşeini kanıtlamak için kullanılan bir dış ticaret evrakıdır.
Tercihli olmayan menşe denildiğinde aralarında hiçbir ekonomik ve ticari anlaşma bağı bulunmayan ülkelerin birbirlerine uygulamış oldukları gümrük vergilerine temel oluşturan menşe bilgisi akla gelmelidir.
Örnek vermek gerekirse Türkiye ile Bangladeş arasında herhangi bir serbest ticaret anlaşması bulunmamaktadır.
Bu yüzden bu iki ülke birbirleri ile yaptıkları dış ticaret işlemlerinde MFN (Most Favoured Nation) yani “En Çok Gözetilen Ülke” kuralları çerçevesinde gümrük vergilerini saptamaktadırlar.
Bu şekilde “En Çok Gözetilen Ülke” kuralları çerçevesinde düzenlenen gümrük vergileri tercihsiz menşe sistemini oluşturmaktadır.
Tercihli olmayan menşe sistemine dahil ülkelere yapılan ihracatlarda ve bu ülkelerden yapılan ithalatlarda menşe şehadetnamesi kullanılmaktadır.
Tercihli menşe sistemi ise serbest ticaret anlaşmaları şeklinde vücut bulmaktadır.
Serbest ticaret anlaşması imzalayan ülkeler karşılıklı olarak gümrük vergilerini “En Çok Gözetilen Ülke” kurallarında saptanan oranlardan da aşağıya çekmektedirler; hatta zaman içerisinde sıfırlamayı taahhüt etmektedirler.
Örnek vermek gerekirse Türkiye’nin Norveç, İsviçre, İzlanda, Lihtenştayn, İsrail, Makedonya, Bosna ve Hersek, Filistin, Tunus, Fas, Mısır, Arnavutluk, Gürcistan, Karadağ, Sırbistan, Şili, Morityus, Güney Kore, Malezya, Moldova, Faroe Adaları, Singapur, Kosova, Venezuela, Birleşik Krallık ve BAE ile imzalamış olduğu serbest ticaret anlaşmaları bulunmaktadır.
Türkiye’den bu ülkelere yapılan ihracatta ve bu ülkelerden Türkiye’ye yapılan ithalatlarda tercihli menşe sistemi devreye girmekte ve normalde uygulanan gümrük vergilerinden daha düşük oranlarda uygulanan imtiyazlı gümrük vergileri ile mallar ihraç veya ithal edilmektedir.
Tercihli menşe sistemine dahil ülkelere yapılan ihracatlarda ve bu ülkelerden yapılan ithalatlarda A.TR, EUR1 Dolaşım Sertifikası, EUR.MED Dolaşım Sertifikası veya GSP Form A gibi özellik arz eden menşe belgelerinin ibrazı gerekmektedir.
Menşe Şehadetnameleri Kaça Ayrılır? Menşe Şehadetnamelerinin Çeşitleri Nelerdir?
Tercihsiz Menşe Şehadetnamesi (Non-Preferential Certificates of Origin):
Standart menşe şehadetnamesi olarak da bilinen ve ithalat işlemleri sırasında alıcılara ürünle ilgili herhangi bir imtiyazlı gümrük tarifesi imkanı sağlamayan menşe belgeleridir.
Tercihli Menşe Şehadetnamesi (Preferential Certificates of Origin):
Sadece aralarında özel ekonomik anlaşmaların bulunduğu ülkeler arasında gerçekleşen dış ticaret işlemlerinde kullanılan ve ithalat işlemleri sırasında alıcılara ürünle ilgili imtiyazlı gümrük tarifesi imkanı sağlayan menşe belgeleridir.
A.TR, EUR1 Dolaşım Sertifikası, EUR.MED Dolaşım Sertifikası ve GSP Form A bu gruba girer.
Bugünkü yazımda tercihsiz menşe şehadetnamesi (Non-Preferential Certificates of Origin) üzerinde durduğumu bir kez daha belirtmek istiyorum.
Menşe Şehadetnamesi Nasıl Doldurulur? Menşe Nasıl Düzenlenir?
Menşe şehadetnamesinde doldurulması gereken bölümler sırası ile aşağıda açıklanmıştır.
Box 1 – Consignor (İhracatçı):
İhracatçı firmanın ülkesi dahil olmak üzere ünvanı ve adresi yazılmak sureti ile bu bölüm doldurulmalıdır.
Box 2 – Consignee (İthalatçı, Alıcı):
İthalatçı firmanın ülkesi dahil olmak üzere ünvanı ve adresi yazılmak sureti ile bu bölüm doldurulmalıdır.
Box 3 – Country of Origin (Menşe Ülke):
Malın hangi ülke menşeine ait olduğu bu bölüme yazılır.
Box 4 – Transport Details (Taşıma Şekli):
Opsiyonel bir bölümdür. Türkiye’deki uygulamada denizyolu taşımaları için “By Ship”, “By Vessel”, “By Sea”, karayolu taşımaları için “By Truck”, “By Road” ve havayolu taşımaları için ise “By Plane”, “By Air” yazılması yönündedir.
Multimodal taşımalarda ise yurtdışı uygulamalarında “Mixed transport” ibaresinin kullanıldığı görülmektedir.
Box 5 – Remarks (Gözlemler):
Genelde boş bırakılmaktadır. Belgenin yüklemeden sonra verilmesi durumunda sonradan verilmiştir “issued retrospectively” ibaresi bu alana yazılmaktadır. Nadiren akreditif numarası gibi ilave bilgilerin bu bölüme yazıldığı görülmektedir.
Box 6 – Item Number, Marks, Numbers, Number and Kind of Packages, Description of Goods (Kap adedi, Malın tanımı vs.):
Malın tanımı, malın kaç kap olduğu gibi bilgiler ile akreditif şartlarına ait yazılar genellikle bu bölüme yazılmaktadır.
Box 7 – Quantity (Miktar):
Genellikle brüt ağırlık kilogram (kgs) cinsinden bu bölüme yazılmaktadır.
Box 8 – Signature and Certification (İmza ve Onay):
Bu bölümde menşe şehadetnamesi düzenlemeye yetkili kurum tarafından sertifikaya onay verilmektedir.
Menşe Şehadetnamesi Kaç Nüsha Halinde Düzenlenir?
Menşe şehadetnameleri 1 orijinal, 2 kopya, 1 başvuru formu olmak üzere 4 nüsha olarak düzenlenmektedir.
Düzenlenen bu nüshalar bir takım olarak kabul edilmekte ve aynı seri numarasına sahip olmaktadır.
Menşe şehadetnamesini düzenleyen kurum 1 başvuru formunu ve 1 kopya nüshayı kendisinde tutup kalan 1 orijinal ve kopya nüshayı ise başvuru sahibine teslim etmektedir.
Akreditifli İşlemlerde Menşe Şehadetnamesi Nasıl Kullanılır?
Akreditif altında yer yükleme altında menşe belgesi istenilmesi bir zorunluluk değildir. Bazı ülkeler menşe olmaksızın akreditif açabilmektedir.
Menşe belgesi akreditifte hangi kurum tarafından düzenlenmesi istenilmişse; o kurum tarafından düzenlenmelidir.
Ticaret odası tarafından düzenlenmesi şart koşulan menşe şehadetnamesi ticaret ve sanayi odası, sanayi odası, ihracatçı birlikleri gibi kurumlar tarafından düzenlenebilmektedir. Yine de olabildiğince akreditif şartına uymak faydalı olacaktır.
Akreditifte tercihli menşe şehadetnamesi talep edilmişse mutlaka talep edilen tipte menşe belgesi ibraz edilmelidir. Örneğin, EUR1 yenine standart menşe belgesi ibraz edilmemelidir. EUR1 ibraz edilmelidir.
Bazı ülkeler menşe belgelerine konsolosluk onayı istemektedirler. Olabildiğince bu konsolosluk onayı akreditif inceleme aşamasında kaldırılmaya çalışılmalıdır. Kaldırılamıyorsa konsolosluk onay süreci dikkate alınarak menşe belgesi önceden hazır edilmeye çalışılmalıdır.
ÖZGÜR EKER (CDCS)
Akreditif Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri