Bugünkü yazımızda akreditif işlemlerinde yer alan bankaları ve bu bankaların görev ve sorumluluklarını sizlere açıklamaya çalışacağım.
Akreditif işlemleri UCP 600 kurallarına göre bankalar aracılığı ile uygulanmakta olduğu için bankaların görev ve sorumluluklarının bilinmesi sağlıklı akreditif işlemleri yürütebilmek açısından önemlidir.
Amir Banka:
Akreditifli ödemelerde amir banka (issuing bank), akreditifi açan bankadır.
Amir banka, akreditif şartlarına uyulması ve gerekli olan akreditif belgelerinin zamanında ve istenilen şartlara uygun biçimde yine akreditifte belirlenen yerde ibrazı koşulu ile akreditif lehtarına karşı geri dönülemez bir ödeme sorumluluğu taşıyan bankadır.
Amir bankanın geri dönülemez ödeme sorumluluğu lehtar, amir ve bankalar arasındaki diğer sözleşmelerden bağımsız olarak ele alınmalıdır.
Amir banka, lehtar ile amir arasındaki herhangi bir sözleşmeden kaynaklanan nedenlerden ötürü ödeme yükümlülüğünden feragat edemez.
Akreditif bir kez açıldığında, gerekli şartların yerine getirilmesi ile amir bankanın geri dönülemez bir ödeme sorumluluğunu taşıyacağı için amir bankalar kendileri için gerekli güvenceleri almadan akreditif açmazlar.
İhbar Bankası:
Akreditifli ödemelerde akreditifi açan banka ile lehtar çoğunlukla farklı ülkelerde bulunmaktadır.
Bu yüzden amir banka ihracatçının ülkesinde bulunan ve açılmış olan akreditifi ihracatçıya ihbar edebilecek bir bankanın hizmetlerinden faydalanmak isteyebilir.
Amir bankadan aldığı akreditif mesajını akreditif lehtarına ileten bu bankaya ihbar bankası denilmektedir.
İhbar bankasının asıl görevi, akreditif lehtarına lehine akreditif açıldığını ve açılmış olan akreditifin şartlarının neler olduğunu iletmekten ibarettir.
İhbar bankası, yalnızca kendisine iletilmiş olan akreditifi lehtara ihbar etmekle yetinmesi durumunda ödeme ile ilgili hiçbir yükümlülük altına girmemektedir.
İhbar Bankası Nedir? Akreditifli İşlemlerde İhbar Bankasının Görevleri Nelerir?
Teyit Bankası:
Akreditif açıldığı andan itibaren amir bankanın geri dönülemez ödeme yükümlülüğünü barındırmaktadır.
Bir başka ifade ile amir banka lehtara uygun ibrazı karşılayacağı garantisini vermektedir.
Eğer lehtar bu ödeme güvencesinin kendisi için çeşitli nedenlerden ötürü yeterli bir ödeme garantisi sağlamadığını düşünürse, amir bankaya ilave olarak bir başka bankanın daha açılmış olan akreditife ödeme garantisi vermesini isteyebilir.
Teyit bankası, amir banka ile birlikte akreditifte ödeme sorumluluğu taşıyan ikinci banka olarak tanımlanmaktadır.
Teyit bankası ihbar bankası olabileceği gibi diğer bir başka banka da olabilmektedir. Teyit bankası, aynı amir banka gibi kendisine yapılan uygun ibrazı sonucunda, akreditif şartlarında belirtilmiş olan ödeme yükümlülüğünü yerine getirmekle mükelleftir.
Teyit bankasının sorumluluğu da amir bankasının sorumluluğu gibi geri dönülemez niteliktedir. Fakat teyit bankasının sorumluluğu amir bankasından farklı olarak, akreditife teyidini eklediği andan itibaren başlamaktadır.
Teyit Bankası Nedir? Akreditifli İşlemlerde Teyit Bankasının Görevleri Nelerdir?
Görevli Banka:
Görevli banka, akreditifin kullanımda olduğu banka veya herhangi bir banka nezdinde kullanılır biçimde açılmış bir akreditifte herhangi bir banka anlamına gelir; denilerek tanımlanmıştır.
Görevli bankanın İngilizce’si ise Nominated Bank’dır.
Görevli Banka Nedir? Akreditifli İşlemlerde Görevli Bankanın Görevleri Nelerdir?
Bu dört bankaya ilave olarak iştira bankası, rambursman bankası ve devir bankası da akreditifli işlemlerde karşılaşılan diğer banka türleridir.
İştira Bankası:
İştira (Negotiation), uygun bir ibraz altında poliçelerin (görevli bankadan başka bir banka üzerine çekilen poliçelerin) ve/veya belgelerin, görevli bankanın ramburse edilmesi gereken banka iş gününde veya daha önce görevli banka tarafından lehtara avans ödeme yapılarak veya avans ödeme yapılacağı kabul edilerek satın alınması anlamına gelir.
İştira bankası ise amir bankanın verdiği yetkiye dayanarak, riski kendi üzerine olmak üzere, akreditif altında uygun olarak ibraz edilen vesaiki satın alan banka olarak tanımlanabilir.
Konu aslında karışık gibi gözükse de örnek üzerinden ilerlendiğinde oldukça basitleşmektedir.
Örneğin, 90 gün vadeli olarak Almanya’dan Türkiye’ye bir akreditif açılmış olsun. Akreditifte teyit bankası olmadığını ve akreditifin Türkiye’deki ihbar ve görevli banka rollerini üstlenen banka nezninde iştira ile kullanımda olarak açıldığını düşünelim.
Türkiye’deki görevli banka eğer uygun bulursa iştira bankası olarak hareket edip, kendisine ibraz edilen ve akreditif şartlarına uygun olduğunu saptadığı belgeleri satın alarak ihracatçı firmaya ödeme yapabilir.
Böylece ihracatçı firma 90 gün beklemeksizin ödemeye kavuşmuş olur. İştira bankası da bu işlemden komisyon kazanır. Teyit gibi iştira da ticari bir işlem olduğu için bankaların iştira yapmaya zorlanamayacağı açıktır.
Türkiye’deki bankalar çok büyük çoğunlukla işlem riski nedeniyle iştira yapmamaktadırlar.
Rambursman Bankası:
Rambursman bankası, akreditifli işlemlerde amir bankadan farklı bir ödeme bankası olarak tanımlanabilmektedir.
Rambursman bankası özellikle görüldüğünde ödemeli, teyitli akreditiflerde önem kazanan bir bankadır. Teyit bankasının uygun ibrazı tespit etmesinden sonra ödeme talep ettiği bankadır.
Teyit bankası, uygun evrak ibrazını tespit edip, rambursman bankasından ödeme talep eder ve belgeleri amir bankaya gönderir. Rambursman bankası da valör süresini dikkate alarak teyit bankasının ödeme talebini karşılar. Yapmış olduğu bu ödeme karşılığında amir bankayı ise borçlandırır.
Rambursman bankasının hem amir banka hem de teyit bankası ile hesap ilişkisi olması beklenir. Rambursman bankası evrak incelemesi yapmaksızın, teyit bankasının ödeme talebini karşılamaktadır.
USD ile açılan akreditiflerde ABD, EUR ile açılan akreditiflerde Almanya başta olmak üzere Avrupa bankalarının rambursman bankası olarak tespit edildiği görülmektedir.
Rambursman bankası görev ifa edebilmek için amir banka tarafından yetkilendirilmelidir (reimbursement authorization).
Devir Bankası:
Devredilebilir akreditiflerde birinci lehtarın talebi ile akreditifi ikinci lehtara devreden banka devir bankasıdır (transferring bank).
ÖZGÜR EKER (CDCS)
Akreditif Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri